کاروانسرای گمرک شیراز یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این شهر پر از شگفتی است که قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. این بنای زیبا و باستانی که در قلب شهر شیراز قرار دارد، به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی شناخته می‌شود. کاروانسرا که در گذشته مکانی برای استراحت و پذیرایی از کاروان‌های تجاری بوده، امروزه به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مهم و یک نماد از تاریخ و فرهنگ غنی شیراز شناخته می‌شود. معماری خاص، فضای دلپذیر و نزدیکی به دیگر آثار تاریخی شیراز، بازدید از این مکان را به تجربه‌ای فراموش‌نشدنی تبدیل می‌کند.
کاروانسرای گمرک شیراز کجاست؟
شما میتوانید در نیمه شمال شرقی بازار وکیل، محل درب شاهزاده، کاروانسرای جذاب گمرک را پیدا کنید. این کاروانسرا یکی از بخش‌های شلوغ و پرازدحام بازار وکیل محسوب می‌شده است. برای رفتن به این کاروانسرا بایستی در محله بهارستان وارد بلوار کریم‌خان زند شوید و از طریق کوچه کریم‌خان زند 26/4 به سمت این مکان تاریخی بروید.
شما میتوانید با خودروی شخصی به این منطقه بروید ولی از آنجا که در مرکز شهر ترافیک زیادی وجود دارد و پارکینگ‌ها به نسبت ظرفیت کمی دارند، بهتر است از وسایل نقلیه عمومی مانند مترو، اتوبوس و تاکسی‌های شهری نیز استفاده کنید.
شما میتوانید سوار مترو شوید و در ایستگاه زندیه یا وکیل الرعایا پیاده شوید و از آنجا تا کاروانسرا را قدم بزنید. همچنین از طریق اتوبوس میتوانید در ایستگاه بهارستان خارج شوید و سپس پیاده یا با تاکسی به سمت این بنای باشکوه بروید. برای رزرو آنلاین هتل در این شهر میتوانید به صورت آنلاین از وبسایت ما اقدام کنید.
تاریخچه کاروانسرای تاریخی گمرک شیراز
کاروانسرای زیبای گمرک یادگاری از زمان کریم‌خان زند به‌حساب می‌آید که روزگارانی نه چندان دور تمامی اجناس شهر وارد این مکان می‌شد و سپس از اینجا به بخش‌های مختلف بازار منتقل و پخش می‌شد. همین موضوع این کاروانسرا را به یکی از شلوغ‌ترین بخش‌های بازار تبدیل کرده بود.
شلوغی این روزهای این کاروانسرا برای توزیع و مبادلات نیست بلکه به دلیل حضور گردشگرانی است که به فضای تاریخی بازار علاقه‌مند هستند. این کاروانسرا این روزها به محلی برای عرضه محصولات نساجی تبدیل شده است که موردتوجه گردشگران قرار گرفته است.
این کاروانسرا در زمان حکومت کریم‌خان زند به‌عنوان مکانی برای اخذ مالیات و گمرک کالاهای وارد شده به شهر شیراز احداث شده بود. کاروانسرای تاریخی گمرک از دو بخش مجزا به نام‌های سرای گمرک و سرای احمدی تشکیل شده است. بنای سرای گمرک بخش اصلی این مجموعه محسوب می‌شود.
کاروانسرای دینی گمرک در طول تاریخ مورد استفاده‌های مختلفی قرار گرفته است. در دوره قاجار، این کاروانسرا به‌عنوان انبار غله و سپس به‌عنوان زندان استفاده می‌شد. پس از انقلاب اسلامی، این کاروانسرای تاریخی به‌طور کامل مرمت و بازسازی شد و در حال حاضر به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری کاربرد دارد. برای رزرو هتل در شیراز، میتوانید از سایت‌های معتبر رزرو آنلاین یا تماس مستقیم با هتل‌ها استفاده کنید. این فرآیند به شما این امکان را می‌دهد که بهترین قیمت‌ها و شرایط را با توجه به تاریخ سفر و نوع هتل انتخابی خود پیدا کنید.
آدرس کاروانسرای گمرک شیراز
کاروانسرای گمرک شیراز در قلب تاریخی این شهر واقع شده و به‌راحتی قابل دسترسی است. این بنای تاریخی در نزدیکی میدان شهدای شیراز و در مسیر جاده‌های اصلی شهر قرار دارد. آدرس دقیق کاروانسرا به شرح زیر است:
آدرس:
کاروانسرای گمرک شیراز، خیابان زند، میدان شهدای شیراز، شیراز، ایران
این مکان تاریخی در نزدیکی جاذبه‌های دیگری همچون ارگ کریم‌خان و بازار وکیل قرار دارد، بنابراین شما میتوانید با بازدید از این کاروانسرا، به راحتی سایر نقاط تاریخی شیراز را نیز کشف کنید.
معماری سرای گمرک شیراز
ورودی کاروانسرا با سقفی مزین به مقرنس‌های گچی و دری کهن، شما را به درون این استراحتگاه تاریخی دعوت می‌کند. پس از عبور از این ورودی، راهرویی باریک و دو حجره در امتداد آن، شما را به حیاط اندرونی کاروانسرا رهنمون می‌سازد. طاق گنبدی راهرو با قوس ملایمی که دارد، چون گنبدی ظریف بر سر شما سایه می‌اندازد. این گنبد زیبا با ظرافت تمام بر روی ستون‌ها تکیه کرده و با استفاده از تاج کاری‌های ظریف (کاربندی) به زیبایی هرچه تمام‌تر تزئین شده است.
این کاروانسرا دو طبقه دارد. در هر یک از این طبقات، حجره‌هایی تعبیه شده‌اند که سطح آن‌ها اندکی از سطح زمین بالاتر قرار گرفته است. گرداگرد حیاط مرکزی کاروانسرا، حجره‌هایی در چهار ضلع بنا قرار گرفته‌اند. حجره‌های طبقه اول، با درهای بزرگ و چوبی خود، فضایی خنک و به دور از گرمای آفتاب ایجاد می‌کنند.
در یکی از حجره‌ها، به زیبایی تمام از چوب‌های مشبک (قاب‌های کام و زبانه) ساخته شده است. این در نفیس، با سه لنگه ارسی که ظرافت هنرمندان آن زمان را به رخ می‌کشد، ورودی حجره را زیباتر کرده است. در هر چهار گوشه این کاروانسرا، راه‌هایی وجود دارد که شما از طریق آن‌ها میتوانید به طبقه دوم بروید. این راه‌های ارتباطی هر کدام دو رشته پلکان دارند تا عبور و مرور بین طبقات آسان شود.
در هر ضلع از طبقه دوم کاروانسرا، حجره‌ها به‌وسیله یک در چوبی ظریف به دو بخش مجزا تقسیم شده‌اند. این بخش‌ها که هر کدام فضایی دنج و آرام هستند در جلو خود ایوان‌های کوچکی دارند. نشستن در این شما را به تماشای منظره‌ای دل‌نشین دعوت می‌کند.
بر فراز در هر یک از حجره‌ها، روزنه‌هایی مشبک وجود دارد که نور خورشید را به لطافت تمام به درون حجره‌ها هدایت می‌کند. شما در کاروانسرای باشکوه گمرک آزاره‌های سنگی خواهید دید. آزاره سنگی از دیوار در برابر آسیب‌های فیزیکی مانند ضربه، خراشیدگی و لکه شدن محافظت می‌کند. در قلب حیاط، حوضی سرخ‌رنگ قرار دارد. لبه و پاشویه این حوض، از سنگ‌های حجاری‌شده‌ای تراشیده شده که ظرافت و هنر استادکاران را به رخ می‌کشند.
در سمت چپ ورودی این کاروانسرا، در به سوی کال انبار گشوده می‌شود. در صحن کاروانسرا و در مجاورت ضلع غربی، مسجدی زیبا قرار دارد. این مسجد که حسین بن علی نام دارد، یادگاری از دوران قاجار است و تاریخ بنای آن به سال ۱۳۱۹ هجری قمری باز می‌گردد.
اگر قصد دارید که در همین حوالی اقامت داشته باشید تا هر وقت خواستید از بافت تاریخی و قدیمی شهر دیدن کنید، بهتر است هتل زندیه شیراز را انتخاب کنید. هتلی سنتی که با فضایی که در آن قرار دارد همگونی زیادی دارد.
بهترین زمان برای بازدید از کاروانسرای قدیمی گمرک شیراز
اگر به دنبال آب‌وهوای مطبوع هستید، ابتدای فصل بهار و فصل پاییز بهترین زمان برای بازدید محسوب می‌شود. در این فصول، هوا نه خیلی گرم و نه خیلی سرد است و برای گشت‌وگذار در محوطه کاروانسرا و لذت بردن از فضای باز آن مناسب است.
اگر به دنبال تجربه‌ای خلوت‌تر هستید، زمستان زمان خوبی برای بازدید به‌حساب می‌آید. در این فصل، تعداد گردشگران کمتر است و میتوانید با خیال راحت از کاروانسرا دیدن کنید. شیراز تابستان‌های بسیار گرم و شرجی دارد و اگر این نوع آب‌وهوا برای شما آزاردهنده است، از رفتن در این فصل خودداری کنید.
دیدنی های شیراز در نزدیکی کاروانسرای باشکوه گمرک شیراز
شهر شیراز مکان‌های دیدنی بسیاری دارد که با یک برنامه‌ریزی درست میتوانید از همه آن‌ها دیدن کنید. بهتر است تماشای جاذبه‌های گردشگری که در بافت قدیم وجود دارد را در برنامه یکی دو روزه خود قرار دهید. این مکان‌ها اکثر تاریخی هستند و شما را با تاریخچه این کهن شهر آشنا می‌کنند. شما از کاروانسرای گمرک میتوانید به بخش‌های دیگر بازار بروید که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست. در ادامه به معرفی برخی از این مکان‌ها می‌پردازیم تا برحسب علایق خود آن‌ها راد در برنامه بازدید قرار دهید.
آب انبار تاریخی وکیل
آب انبار وکیل که هم‌زمان با مسجد وکیل در حدود سال 1180 هجری قمری به دستور کریم‌خان زند ساخته شده، نمونه کوچکی از هنر و ذوق معماران آن دوران است. آب قنات‌ها به این آب انبار هدایت می‌شد و با روشی ابتکاری، با نمک تصفیه می‌گشت. این آب تصفیه شده، در اختیار مردم قرار می‌گرفت و تا سال‌ها، نیاز آن‌ها را به آب آشامیدنی برطرف می‌کرد.
اما با گذر زمان و تحولات شهری، در اردیبهشت سال ۱۳۳۱، لوله کشی آب به منازل شیراز آغاز شد. این اتفاق، نقطه عطفی در تاریخ شهر بود و به‌تدریج، آب انبارها از رونق افتادند. با این حال، این بنای تاریخی همچنان پابرجا مانده و به‌عنوان یادگاری از گذشته، پذیرای گردشگران و مشتاقان تاریخ است.
مدرسه قدیمی مقیمیه شیراز
در میان هیاهوی بازار مرغ شیراز، در ضلع غربی مسجد طاهریه و در امتداد خیابان بین الحرمین، نمادی از معماری دوران صفوی به‌حساب می‌آید. مدرسه مقیمیه، نام این بنای تاریخی است که در جهت قبله جامع عتیق، یکی از قدیمی‌ترین مساجد شیراز، قرار دارد.
مدرسه مقیمیه در گذشته، محل تحصیل طلاب علوم دینی بوده و از مراکز مهم آموزشی شهر به شمار می‌رفته است؛ اما امروزه، این بنا بیشتر به‌عنوان مکانی برای بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حمام زیبای وکیل
حمام وکیل را میتوانید در غرب مسجد و بازار وکیل بیابید. این حمام مساحتی حدود 8660 مترمربع و زیر بنایی حدود 11000 مترمربع دارد و از بخش‌های مختلفی مانند سربینه، گرمخانه، خزینه، رختکن و حوض‌ها تشکیل شده است. حمام وکیل، از معماری دوران زندیان، در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم‌خان زند، پادشاه مقتدر این سلسله، بنا شد. در طول دوران قاجار، پادشاهان این سلسله نیز تغییراتی در این بنای باشکوه اعمال کردند.
معماران قاجاری با ظرافت و مهارت خود، بخش‌هایی از حمام را با استفاده از ساروج پوشاندند و مجددا تزییناتی را بر آن افزودند. گشت‌وگذار در این حمام، فرصتی برای آشنایی با ذوق و خلاقیت هنرمندان ایرانی در دوران مختلف را فراهم می‌کند.
سرای مشیر شهر شیراز
سرای مشیر شیراز در تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی در سمت بازار وکیل قرار دارد. سرای گلشن، نام دیگر این بنای تاریخی است که در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار به دستور ابوالحسن خان مشیرالملک، وزیر وقت فارس، بنا شده است.
این بنا با معماری چشم‌نواز و تزئینات منحصربه‌فردش، ازجمله زیباترین کاروانسراهای ایران به شمار می‌رود. حجره‌های این کاروانسرا در دو طبقه گرداگرد حیاطی مرکزی بنا شده‌اند و با نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های ظریف تزیین شده‌اند.
کلام پایانی
سرای گمرک شیراز، یادگاری ارزشمند از دوران زندیه و شکوه تجارت در ایران، در گذر زمان شاهد رویدادهای بسیاری بوده و حکایات ناگفته‌ای در دل آجرها و کاشی‌های خود نهفته دارد. این بنا که در همسایگی بازار وکیل، قلب تپنده دادوستد شیراز، واقع شده، روزگاری محل استراحت و مبادله کالا میان کاروان‌ها و تجار از نقاط مختلف ایران و جهان بوده است. بازدید از کاروانسرای قدیمی گمرک، فرصتی برای آشنایی با تاریخ، فرهنگ و هنر ایران به شما می‌دهد. گشتی در این مکان تاریخی، خاطره‌ای خوش از سفر به شیراز را در ذهن شما به یادگار خواهد گذاشت.
سوالات متداول درباره کاروانسرای تماشایی گمرک
کاروانسرای تاریخی گمرک شیراز کجاست؟
این کاروانسرای دیدنی در همسایگی بازار وکیل، در خیابان طالقانی قرار دارد.
کاروانسرای قدیمی گمرک شیراز در چه دوره‌ای ساخته شده است؟
این کاروانسرای تاریخی در دوره زندیه و در زمان حکومت کریم‌خان زند ساخته شده است.
کاربری فعلی کاروانسرای باشکوه گمرک شیراز چیست؟
امروزه از این کاروانسرا بیشتر به‌عنوان مرکز عمده‌فروشی پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فاصله هتل زندیه تا کاروانسرای کهن گمرک شیراز چقدر است؟
این کاروانسرا در بازار وکیل قرار دارد و فاصله چندانی با هتل زندیه ندارد. شما میتوانید پیاده از هتل به سمت کاروانسرا بروید.
