جنگل‌های ارسباران از مناطق بسیار زیبا و دیدنی شمال غرب کشورمان است. این جنگل‌ها به جنگل‌های شمال کشور شباهت دارد که هیرکانی هستند، اما در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارند که تا چند سال اخیر زیاد شناخته نشده بودند. امروزه با افزایش روش‌های اطلاع‌رسانی، شناخت مردم از این مناطق بیشتر شده و تمایل برای سفر به ارسباران افزایش‌یافته است.
افراد زیادی از سراسر کشور برای دیدن زیبایی خارق‌العاده و اماکن تاریخی و قدیمی که در این جنگل‌ها قرار گرفته به آنجا سفر می‌کنند، به‌طوری‌که اگر در فصل گردشگری جنگل‌های ارسباران به این منطقه سفر کنید، شاهد حضور مسافران و گردشگران زیادی خواهید بود.
اگر شما هم دوست دارید با این جنگل‌های زیبا و دل‌انگیز آشنا شوید همراه ما باشید. در ادامه درباره جنگل‌های ارسباران اطلاعات بیش‌تری در اختیارتان قرار داده‌ایم و زمان مناسب برای سفر به این مناطق را معرفی کرده‌ایم.
ارسباران کجاست؟
ارسباران که در قدیم با نام‌های (قره‌داغ)، (ارازبار) و (قراچه‌داغ) شناخته می‌شد، در شمال غرب کشور و شمال استان زیبای آذربایجان شرقی قرار دارد. این جنگل‌ها از سرمایه‌های ملی و طبیعی کشور است که 70 هزار هکتار از اراضی آن، به‌عنوان (ذخیره‌گاه زیست‌کره) در یونسکو ثبت شده است.
بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی و تفریحی آذربایجان شرقی + عکس و آدرس
وسعت این جنگل‌ها تا 130 هزار هکتار بوده و در قسمت جنوبی رود مرزی و خروشان ارس قرار دارد که به‌جرئت می‌توان گفت که از زیباترین مناطق دیدنی شمال غرب کشور است. در گذشته‌های نه‌چندان دور، جنگل‌های ارسبارن محدوده وسیعی را از کنار رود ارس از شهرستان جلفا تا مغان، قسمتی از کوه‌های سهند، سبلان و بزقوش و شهرستان‌های کلیبر، اهر و ورزقان را شامل می‌شد. اما باگذشت سال‌ها و تخریب جنگل‌ها براثر عوامل مختلف، این جنگل‌ها فقط به شهرهای کلیبر، اهر و ورزقان محدود شده و حتی در اهر و ورزقان هم آثار کمی از آن باقی‌مانده است.
آدرس و مسیر دسترسی جنگل ارسباران
همان‌طور که گفتیم جنگل‌های ارسباران در شمال غرب کشور و شمال استان آذربایجان شرقی و شهرستان کلیبر قرار دارد. فاصله آن از تبریز 2 الی 3 ساعت و از تهران 8 الی 10 ساعت است.
برای دیدن این جنگل‌ها می‌توانید با هواپیما، قطار، اتوبوس و ماشین شخصی به این مناطق سفر کنید که ما در ادامه، مسیر دستیابی با هرکدام را به طور کامل نوشته‌ایم.
هواپیما: برای سفر با هواپیما باید بلیط پرواز به تبریز بگیرید و در آنجا با اتوبوس و یا ماشین‌های سواری به شهرستان کلیبر و جنگل‌های ارسباران بروید.
قطار: بلیط قطار تا تبریز یا جلفا تهیه کنید و بعد از آن را با ماشین بروید. اگر دوست دارید از کنار رود ارس به کلیبر و جنگل‌های ارسباران بروید باید از جلفا بروید.
اتوبوس: با اتوبوس می‌توانید به شهرستان اهر رفته و از آنجا به شهرستان کلیبر و جنگل‌های ارسباران بروید، فاصله اهر تا کلیبر 60 کیلومتر است. اما ممکن است از شهر شما تا اهر اتوبوس مستقیم نباشد، در این صورت می‌توانید بلیط تبریز تهیه کنید و از آنجا به جنگل‌های ارسباران یا همان شهرستان کلیبر سفر کنید.
خودروی شخصی: اگر دوست دارید با خودروی شخصی سفر کنید، ابتدا باید به شهر تبریز سفر کنید و از آنجا به شهرستان اهر و بعد به کلیبر بروید و در نهایت به جنگل‌های ارسباران برسید. با وسیله شخصی هم می‌توانید به شهرستان جلفا بروید و از مسیر زیبا و مرزی کنار رود ارس به جنگل‌های ارسباران برسید.
بهترین مسیر برای سفر به دل جنگل‌های ارسباران
جنگل‌های ارسباران در 46 کیلومتری کلیبر واقع شده‌اند. همان‌طور که در بالا گفتیم باید با یکی از روش‌های گفته شده به آنجا سفر کنید و به جنگل برسید.
اگر دوست دارید به دل این جنگل‌ها سفر کنید و از طبیعت بکر و هوای مطبوع و درختان فرورفته در مه لذت ببرید، باید به مناطقی که ممنوعه نیستند بروید و از ورود به آن‌ها خودداری کنید.
برای سفر به دل جنگل ابتدا به شهرستان کلیبر بروید و از آنجا مسیر قلعه بابک را پیش بگیرید. در نهایت از آنجا می‌توانید به بهترین مسیرهای ورود به دل جنگل که بیشتر مسافران و گردشگران و افراد محلی به آنجا می‌روند و خطری برای شما ندارد، دست‌یابید. مکان‌هایی مانند قلعه‌دره سی (کوهپایه‌های جنگلی اطراف قلعه بابک)، مکیدی دره سی، مناطق حفاظت شده آینالو و خیلی جاهای دیگر درون جنگل قرار دارند.
بهترین زمان سفر به جنگل‌های ارسباران
همان‌طور که از محل قرارگیری جنگل‌ها در مناطق کوهستانی و شمال غرب کشور معلوم است، این جنگل‌ها آب‌وهوای سرد و کوهستانی دارند. پس توصیه می‌کنیم که در فصل‌های گرم سال به این جنگل‌ها سفر کنید.
بهترین زمان سفر به جنگل های ارسباران فصل بهار و تابستان است. حتی در اوایل بهار کمی از اثرات زمستان باقی‌مانده و هوا همچنان سرد می‌شود. پس اردیبهشت تا شهریور را می‌توان ماه‌های مناسب گردشگری ارسباران معرفی کرد. اما با این‌حال توصیه می‌کنیم بازهم لباس گرم به همراه داشته باشید، چرا که بیشتر شب‌ها با افت دما مواجه خواهید شد.
از طرفی در فروردین درختان هنوز به طور کامل از خواب زمستانی بیدار نشده‌اند و اثرات زمستان را در خود دارند. اما با ورود اردیبهشت‌ماه که هوا هم گرم‌تر می‌شود، این جنگل‌ها رنگ سبز به تن می‌کنند و انواع گل‌ها و گیاهان رنگی مختلف را می‌توانید در آنجا ببینید.
بیشتر بخوانید: پاییز کجا بریم؟ | بهترین مقاصد سفر و گردشگری در پاییز
جغرافیای منطقه ارسباران
جنگل‌های ارسباران قسمت وسیعی از نواحی شمال غرب کشور را فراگرفته است و موجب زیبایی قسمت‌هایی از استان آذربایجان شرقی شده است.
این جنگل‌ها در شعاع اقلیم‌های قفقازی و خزری قرار گرفته و تحت‌تأثیر اقلیم مدیترانه‌ای است. طبق آمارهای گرفته‌شده در سال‌های متوالی از شهرستان کلیبر، در این قسمت از شمال غرب کشور، بارندگی بیشتر از نواحی دیگر در سال است و در فصل‌های سرد اغلب به‌صورت برف مشاهده می‌شود. به همین دلیل چشمه‌ها و رودهای پرآبی دارد که اواخر به‌خاطر کاهش بارندگی در تمام کشور میزان آب‌های این مناطق هم کاهش‌یافته است.
در بیشتر اوقات مه غلیظی این منطقه را فرامی‌گیرد که به آن پدیده مه‌ـ بارش می‌گویند. این پدیده توده‌ای مرطوب است که در تأمین آب ارسباران تأثیر بسزایی دارد.
پیشینه تاریخی ارسباران
باتوجه‌به نام‌گذاری‌های مختلف ارسباران، می‌توان دلیل نام‌گذاری را کوه‌های قره‌داغ و رود ارس معرفی کرد که بومیان منطقه به آن آراز نیز می‌گویند.
آثار بجا مانده از سال‌های دور نشان‌دهنده بیشینه تاریخی این جنگل‌ها دارد و تاریخی طولانی را در خود جای‌داده است. یکی از این آثار قلعه بابک است که محل اقامت بابک خرم‌دین بوده است. یاقوت حموی، هشتصد سال پیش منطقه‌ای را بین آذربایجان و ایران، محل شورش بابک خرم‌دین علیه معتصم معرفی کرده است و این می‌تواند یک نشانه از قدمت این جنگل‌ها باشد. چرا که در ادامه می‌گوید در این مناطق انار و انگور و انجیر را مردم در تنور خشک می‌کردند. زیرا به‌خاطر هوای مه‌آلود امکان خشک‌شدن در فضای آزاد نبود و این سخن می‌تواند دلیل محکم‌تری بر این ادعا باشد، چون گیاهان و آب‌وهوای گفته شده از خصوصیات این مناطق هستند. از طرفی وجود گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری و قلعه و کلیساهای مختلف در این مناطق، حکایت از سال‌های دوری دارد.
از چهره‌های تاریخی برجسته و مشهور این مناطق می‌توان به ستارخان و شیخ شهاب‌الدین اهری و بابک خرم‌دین اشاره کرد. همچنین موسیقی این مناطق به سبک سنتی بوده که مناسب حال و هوای همین مناطق است.
پوشش گیاهی و جانوری ارسباران
پارک ملی ارسباران گونه‌های مختلفی از جانوران را دارد که از سال 1350 به بعد، جزء مناطق حفاظت شده اعلام شده است. انواع پرندگان شکاری و 48 گونه از انواع پستانداران مانند: گوزن، خرس قهوه‌ای، بز، گراز، شق (سیاه‌گوش)، پلنگ و ... در ارسباران زندگی می‌کنند. همچنین 220 گونه از پرندگان، 5 گونه دوزیست، 38 گونه خزنده و 22 گونه ماهی در جنگل های ارسباران به ثبت رسیده است.
علاوه بر جانوران، این مناطق گیاهان مختلفی دارد. قسمتی از پوشش گیاهی این مناطق درختان آن است که پهن‌برگ بوده و ترکیبی از درختان نم پسند و خشک پسند هستند. انواع درختان مانند: زبان گنجشک، کرب، آلو جنگلی، بلوط، فندق و همچنین بوته‌های تمشک، زغال‌اخته، زرشک و سماق را می‌توان در آنجا پیدا کرد.
بیش از 1400 نوع از گونه‌های گیاهی و قارچی در این جنگل‌ها وجود دارد که بیشتر آن‌ها خاصیت دارویی دارند. از معروف‌ترین آن‌ها که بیشتر افراد می‌شناسند، می‌توان به آویشن، پنیرک، بیدمشک، پولکی، چای کوهی و قارچ گران‌قیمت دنبال که در این مناطق به‌وفور پیدا می‌شود اشاره کرد. ناگفته نماند که فصل بهار بهترین زمان برای چیدن گیاهان دارویی مختلف در ارسباران است.
جاهای دیدنی ارسباران
اگر به جنگل‌های ارسباران سفر کردید پیشنهاد می‌کنیم که جاهای دیدنی آنجا را از دست ندهید. این اماکن دیدنی عبارت‌اند از:
قلعه بابک: از کلیبر تا قلعه دره سی 3 کیلومتر فاصله دارید و برای رفتن به قلعه و یا دیگر جاهای دیدنی ارسباران باید به قلعه دره سی بروید. برای رفتن به قلعه بابک هم ابتدا به آنجا بروید.
بیشتر بخوانید: لیست زیباترین و بهترین جنگل های ایران به همراه عکس و آدرس
البته در نگاه اول شاید بگویید که چیزی از قلعه بابک باقی نمانده و ارزش دیدن ندارد. اما باید بگوییم که یکی از جاهایی که حتماً باید از آن دیدن کنید همین قلعه است. محل قرارگیری قلعه در ارتفاع بسیار زیاد، تجربه خوش‌آیندی است که هر شخصی باید حداقل برای یک‌بار تجربه کند. زمانی که به بالای قلعه می‌رسید جنگل در زیر پاهای شماست و وسعت زیادی از آن را که زیبایی وصف‌ناپذیری دارد را نظاره‌گر می‌شوید که تجربه‌ای بسیار متفاوت برای شما خواهد بود.
سه مسیر برای رسیدن به این قلعه وجود دارد. اگر اهل پیاده‌روی زیاد نیستید، از مسیر عشایر می‌توانید بروید. از کنار جاده سوار پاترول‌های افراد بومی که کارشان حمل‌ونقل مسافران قلعه است می‌شوید و تقریباً دو سوم راه را با ماشین طی می‌کنید و بقیه راه را باید کوهنوردی کنید.
مسیر بعدی مسیر پله است؛ بیشتر از نصف مسیر را با پله طی می‌کنید و بقیه را باید کوهنوردی کنید. اما در نهایت مسیر سوم که مسیر اصلی قلعه است از میان جنگل‌های ارسباران عبور می‌کند. البته باید مسیر زیادی را کوهنوردی کنید. اگر اهل کوهنوردی هستید اصلاً این مسیر را از دست ندهید. از میان جنگل و کوه‌ها و آبشار و رودخانه با آب‌وهوایی دلپذیر رد می‌شوید و در نهایت به بلندای قلعه می‌رسید.
هرچند در بالای قلعه بوفه کوچکی برای استراحت و پذیرایی از خود وجود دارد ولی توصیه می‌کنیم برای راه، آب و خوراکی همراه داشته باشید.
مکیدی: مکیدی یا مکیدی دره سی که همان دره مکیدی نامیده می‌شود، یک تفرجگاه جنگلی در غرب قلعه بابک است. برای رفتن به مکیدی باید مسیر آسفالت از قلعه دره سی را به کمک تابلو نصب شده در آنجا ادامه دهید. بعد از گذشتن از چند روستا به آنجا می‌رسید. در این محل می‌توانید در دل جنگل کمپ بزنید و به گردش بپردازید.
در این محل بوفه، سرویس بهداشتی، آلاچیق، پارکینگ و آب آشامیدنی برای رفاه مسافران راه‌اندازی شده است. اگر قصد داشتید شبی را در آنجا سپری کنید لباس و پتوی گرم یادتان نرود.
آینالو: محل دیدنی بعدی، منطقه حفاظت شده آینالو است. مسیر رفتن به آینالو هم با مکیدی یکی است و از مکیدی کمی دورتر است. در قسمتی از راه مسیر جدا می‌شود که هیچ نگرانی ندارد و به کمک تابلوهای نصب شده، به‌راحتی می‌توانید به آینالو برسید. وقتی به آنجا رسیدید، قسمتی از آینالو را فنس‌کشی شده می‌بینید. این قسمت محل زندگی گوزن‌های ارسباران است تا از دست شکارچیان و انقراض در امان بمانند. اگر اندکی در آنجا بایستید و خوش‌شانس باشید می‌توانید تعدادی از آن‌ها را مشاهده کنید.
علاوه بر این‌ها می‌توانید از قلعه پشتو، قلعه جوشین و دژ قهقهه هم دیدن کنید.
اقامت در ارسباران
برای اقامت در ارسباران، اگر دوست دارید خودتان کمپ بزنید می‌توانید از آلاچیق‌های واقع در بعضی قسمت‌های جنگل استفاده کنید. اما اگر دوست دارید محلی برای اقامت اجاره کنید، هتل، مسافرخانه و ویلاهای شخصی بومیان منطقه وجود دارد. همچنین برای رزرو هتل در تبریز می توانید از ارزان ترین تا بهترین هتل های تبریز را مانند هتل 5 ستاره لاله پارک تبریز، هتل ائل گلی تبریز و هتل 4 ستاره بین المللی تبریز را از رهی نو بصورت آنلاین با تخفیف ویژه رزرو کنید.
اگر در فصل‌های شلوغ به این منطقه سفر کنید، ممکن است جایی را پیدا نکنید. در این موارد بهتر است قبل از رفتن محل اقامت خود را رزرو کنید و با خیالی آسوده سفر کنید. رهی نو برای حل این مسئله به شما کمک می‌کند و قبل از رفتن شما، محل اقامتتان را رزرو می‌کند.
جمع‌بندی
جنگل‌های ارسبارن جزء مناطقی است که به‌شدت توصیه می‌کنیم به دیدن آن بروید. تفاوت عمده‌ای که این جنگل‌ها با جنگل‌های شمال کشور دارد این است که در این جنگل‌ها خبری از آب‌وهوای گرم و شرجی نیست و با سفر به آنجا کوهنوردی می‌کنید، جنگل‌گردی می‌کنید و از صدای رودهای داخل جنگل لذت می‌برید.
