این دیو سپید پای در بند در قسمت مرکزی رشته کوه البرز، نوید استواری، ابهت و شکوهی می‌دهد که ملت ایران به آن می‌نازد. فرقی نمی‌کند اهل کوهنوردی باشید و سودای رسیدن به قله دماوند را در سرتان می‌پرورانید یا نه، کوه دماوند با عظمتی که دارد، هر زنده‌دل عاشق طبیعتی را شیفته و مجذوب خود کرده است. در این مطلب با رهی نو همراه باشید تا با هم ببینیم دقیقاً کوه دماوند کجاست. پاسخ تمام سؤالات شما را در رابطه با کوه دماوند و ابهت باشکوه قله همیشه پوشیده از برف آن در این مطلب داده‌ایم. اگر قصد صعود به قله دارید یا برای افزایش اطلاعات عمومی خود به این مطلب رسیدید، تا انتهای مطلب ما را همراهی کنید که کلی اطلاعات جذاب برای شما داریم.
تاریخچه کوه دماوند
در دوره حمله آشوریان به ایران، این کوه جزئی از دارایی مادها در آن زمان بود. در دامنه کوه دماوند، تعداد زیادی قبر وجود دارد که مربوط به تاریخ این دوران است. در قرن هشتم میلادی، در دامنه کوه قلعه‌ای وجود داشت که در آن موبد زرتشتی به نام مس مغان به همراه پیروانش زندگی می‌کردند. این قلعه به دستور خلیفه عباسی ویران شد و مس مغان را نیز کشتند. در زمان پهلوی این کوه به‌عنوان نمادی از ایران شناخته شد. دماوند در فرهنگ معین از ترکیب دو کلمه دم و آوند که به معنای بخار و دود است، آورده شده است. این گنبد گیتی همان کوه بزرگی است که شاعران در طول تاریخ در وصفش قصیده و اشعار زیبا سرودند. در تصویر زیر نمایی از کوه دماوند از بالا را می‌بینید.
وضعیت جغرافیایی کوه دماوند
وضعیت جغرافیایی در کوه دماوند از فروردین تا اواخر اردیبهشت، دارای آب‌وهوای بسیار عالی است که البته برای کوهنوردی بایستی همراه با یک تیم کوهنوردی باشید. بهترین زمان صعود به قله از اواسط خرداد آغاز می‌شود و تا اواخر تیر ادامه دارد. پایداری نسبی هوا در این مدت باعث می‌شود تا بتوانید از سرسبزی دامنه و زیبایی کوه در دل ابر و مه و آسمان لذت ببرید.
ارتفاع دماوند
این کوه پر ابهت، جزو دوازدهمین قله مرتفع در دنیا است. کارشناسان علوم زمین ارتفاع این کوه را حدود 5670 متر تخمین زدند.
آب‌وهوای دماوند
از کوه دماوند که بالا می‌روید می‌توانید تغییرات هوا را به‌وضوح در ارتفاعات احساس کنید تا جایی که اکسیژن کمتر شده و فشار هوا تغییر می‌کند. در قله دماوند فشار هوا نصف فشار هوا در سطح دریا است. کمترین دما در ارتفاعات دماوند تا زیر 60 درجه هم می‌رسد. البته در فصل زمستان شاهد چنین آب و هوایی هستید. در تابستان نیز تا دو درجه زیر صفر پایین می‌آید. میزان بارندگی در ارتفاعات قله باشکوه دماوند، 1400 میلی‌متر در سال است.
بیشتر بخوانید: لیست کوه های ایران بهمراه عکس و اطلاعات مفید کوه های معروف
پوشش گیاهی و جانوری کوه دماوند
به سراغ پوشش گیاهی قله دماوند می‌رویم. در کتاب‌های معتبر گیاه‌شناسی، بسیاری از گیاهان دارویی را در دامنه کوه دماوند خواهید یافت؛ به‌خصوص در ارتفاعات که گیاهانی خاص این منطقه می‌روید، به‌طوری‌که در هیچ جای دیگر مشابه آن را نمی‌توانید پیدا کنید. گیاهانی با اسم‌های جالب همچون:
- کلاه میرحسن دماوندی
- کزل دماوندی
- فراموشم مکن دماوندی
- بومادران دماوندی
- پیرگیاه دماوندی
- ریش قوش دماوندی
- زنگوله‌ای دماوندی
- کتانی دماوندی
- ماشک دماوندی
باوجود این گیاهان خاص و بته‌های خاردار، به دلیل چرای بیش از حد دام‌ها، کندن معدن، جاده‌کشی و ریختن زباله، دشت زیبای شقایق در دامنه دماوند که روزگاری جلوه خیره‌کننده‌ای داشت، امروز با خطر جدی روبرو شده است.
گونه‌های گیاهی دیگری که در اینجا می‌توان مشاهده کرد شامل انواع گون، اسپرس کوهی، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، ترشک کوهسری، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی، علف بره، علف قرمز، جو چمنزار، خشخاش طناز، شکرتیغال، علف صورتی هستند. در جاهای مرطوب‌تری از کوه دماوند شاهد رشد گیاهانی همچون موارد زیر خواهیم بود:
- زبان طلا
- قدومه پرشاخه
- بادرنجبویه دنایی
- خاکشیر تلخ کوتوله
- آزاد بری
- پنجه برگ همدانی
- مینای پرکپه برگ نقره‌ای
- گل بی‌مرگ طلایی
- سنبله ارغوانی
به ارتفاع 2 هزار تا 3 هزار 500 متری از کوه که برسید، با دشتی پر از شقایق روبرو می‌شوید که در کل دنیا منحصربه‌فرد است. اینجا یک منطقه چراگاه غنی است، بااین‌وجود با چرای بیش‌ازحد دام‌ها در این منطقه، شاهد آسیب جدی به پوشش گیاهی شقایق لار و رینه هستیم؛ به‌خصوص که در بازدید گردشگران نیز منبع زباله‌های بسیاری شده است.
ازلحاظ پوشش جانوری در دماوند می‌توان گفت ازآنجایی‌که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه‌های کویری مشرف است، گونه‌های جذابی از جانوران را در این منطقه می‌بینید؛ ازجمله روباه، شغال و سگ و گرگ در اطراف کوه دماوند وجود دارند. حتی تا ارتفاع 4 هزار متری از کوه دماوند نیز می‌توانید شاهد زندگی کردن این گونه‌ها باشید. در قسمت شمال و غرب کوه نیز شاهد گونه‌هایی از خرس خواهید بود. البته جانوران گیاه‌خوار همچون آهو، خرگوش، میش و گراز هم در اینجا زندگی می‌کنند.
همچنین شاهد زندگی پرندگان شکاری همچون عقاب طلایی، جغد و خفاش هم هستید. کبک و طوطی و دارکوب نیز از دیگر گونه‌های پرنده در کوه دماوند است. سراغ گزنده‌ها که برویم می‌توان اینجا را محل زندگی چندین نوع مار، عقرب، موش و گورکن دانست که البته سم خطرناکی ندارند و تنها تا ارتفاعات 4 هزار متر آن‌ها را می‌بینید. در ارتفاعات بالاتر از 4 هزار متر دیده نمی‌شوند.
جاذبه‌های طبیعی اطراف کوه دماوند
سراغ دیدنی‌ترین جاذبه‌های دماوند می‌رویم. درصورتی‌که قصد کوهنوردی و فتح قله دماوند را دارید، بهتر است سیر تا پیاز دیدنی‌هایی که در مسیرتان قرار دارد، قبل از حرکت بدانید. جذابیت‌های دیدنی همچون:
آبشار
به سمت ضلع جنوبی کوه دماوند که بروید، آبشاری یخ‌زده می‌بینید که نمونه آن را در هیچ جای جهان نخواهید دید. آبشاری فوق‌العاده زیبا و منحصربه‌فرد که با 7 متر ارتفاع و 3 متر قطر، آبشار یخی محسوب شده که یخ آن هیچ‌وقت ذوب نمی‌شود. حتی در فصل تابستان باوجود تابش خورشید، در ظهر که نهایتاً یک ساعت است، دمای هوا کمی به بالای صفر می‌رسد که باعث می‌شود مقدار کمی آب از آن جاری شود. اما مجدداً در ساعت 4 بعدازظهر که دمای هوا به زیر صفر برمی‌گردد، شاهد یخ‌های ذوب‌شده و دوباره منجمد شده هستیم. همین اتفاق باعث شده یک آبشار یخی را ببینیم که همیشه یخ زده است. بالای این آبشار نیز گودالی پوشیده از برف وجود دارد که همیشه پر از برف است. آبشار یخی دماوند در ارتفاع 5100 متر از سطح دریا قرار گرفته است و در خاورمیانه جزو مرتفع‌ترین آبشارها به شمار می‌رود.
یخچال‌ها
در کوه دماوند چندین یخچال معروف و طبیعی وجود دارد. یخچال سیوله و یخچال دوبی سل و یخچال عروسک‌ها در ضلع شمالی کوه قرار گرفته است. در ضلع شمال شرقی هم یخچال دره بخار را می‌بینیم. یخچال خورتاب، یخچال غربی و یخچالی نیز در شمال غرب از دیگر یخچالهای کوه دماوند است.
آتشفشان دماوند
تا چند سال پیش می‌توانستید دود و بخار حاصل از مواد مذاب داخل کوه آتشفشانی دماوند را از دور ببینید. دماوند دارای آتشفشانی نیمه‌فعال است. در دوره چهارم زمین‌شناسی، این آتشفشان به وجود آمده است و عمری حدوداً 38 هزار و 500 سال دارد. به قله که نزدیک می‌شوید، مواد مذاب، چشمه گوگردی، چشمه آب گرم که در راه آب‌های نصفه و نیمه روی قله وجود دارد، حکایت از فعال بودن این کوه آتشفشان دارد. قطر دهانه آتشفشان 400 متر است که البته با دریاچه‌ای از یخ پوشیده شده است.
رودخانه‌های اطراف
در اطراف این کوه پرصلابت، 5 رودخانه اصلی می‌بینید. رودخانه هراز در جنوب و شرق دماوند، رودخانه لار و دیو آسیاب در غرب، رودخانه پنج او (به زبان محلی پنج آب) در شرق دماوند و رودخانه تینه در شمال کوه دماوند وجود دارد که هر سال آب‌های روانی را از سمت این رودخانه‌ها جاری است.
چشمه
در دامنه جنوبی کوه دماوند چشمه‌های زیادی را می‌بینید که در اطراف دره و رودخانه هراز قرار گرفتند. این چشمه‌ها به خاطر داشتن کلرید بی‌کربنات و گوگرد خاصیت درمانی نیز دارند.
چشمه آب گرم لاریجان در 26 کیلومتری کوه دماوند و در کنار روستای لاریجان قرار گرفت است. آب‌معدنی این چشمه مسیر خود را از پستی‌وبلندی‌های دماوند طی کرده و خود را به دره لار می‌رساند. چشمه قلعه دختر پلور نیز یکی دیگر از چشمه‌های کوه دماوند است که در کنار پل‌دختر، بین تنگه امامزاده هاشم و پلور قرار گرفته است. نوشیدن این آب به خاطر داشتن PH خنثی و بی‌کربنات کلسیم، برای اختلالات دستگاه گوارشی بسیار مفید است.
چشمه آبعلی نیز معروف‌ترین چشمه کوه دماوند است که در 60 کیلومتری شمال شرقی تهران قرار گرفته است. در روستای آبعلی و رودخانه مبارک‌آباد این چشمه را می‌بینید. آب این چشمه نیز به خاطر داشتن مواد مفیدی که دارد برای درمان اختلالات گوارشی و تنظیم کلسترول بسیار مفید است.
شهرهای نزدیک به کوه دماوند
در مسیر کوه دماوند، شهر بزرگی همچون پایتخت را پیش رو دارید. البته دماوند در استان مازندران قرار دارد؛ بنابراین می‌توان شهرهای رینه و منطقه پلور را نیز با مردم خونگرم و مهمان‌نوازی که دارد، جزو شهرهای دامنه‌ای دماوند حساب کرد. فاصله کوه دماوند تا تهران، از مرکز شهر تهران تا خود شهر دماوند 74 کیلومتر است. این مسیر را در روزهای بدون ترافیک می‌توانید یک و نیم ساعته طی کنید. دماوند از شهرهای رودهن، آبسرد، آبعلی و گیلاوند تشکیل شده است. کوه پر ابهت دماوند از شرق به فیروزکوه می‌رسد.
نحوه دسترسی به کوه دماوند
در هر یک از شهرهای تهران، قم یا ورامین که حضور داشته باشید، ابهت این قله برای شما دست تکان می‌دهد. درصورتی‌که قصد صعود به قله را دارید، بایستی از تهران یا دماوند حرکت را آغاز کنید. از چهار جبهه می‌توانید به مسیرهای اصلی صعود به قله برسید. درصورتی‌که برای بار اول قصد دارید دیداری با قله دماوند تازه کنید، پیشنهاد میکنیم حتماً همراه با یک گروه کوهنوردی باتجربه قدم در مسیر صعود بگذارید. جبهه جنوبی کوه دماوند از سمت شهر دماوند آغاز می‌شود. این مسیر رایج‌ترین مسیر صعود به قله است و از آبشار یخی نیز دیدن می‌کنید. همچنین می‌توانید مسیر 68 کیلومتری از تهران را تا آبعلی طی کنید و بعد از گذر از کوه‌های آبعلی و مسیر پلور به دشت لار برسید. دشت زیبای لار با نمایی رؤیایی که در مقابل چشمانتان قرار می‌دهد، شما را به چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای از دماوند دعوت می‌کند. فاصله دماوند تا تهران را می‌توانید از مسیر آزادراه تهران پردیس آغاز کره و به جاده هراز بروید، سپس از جاده دماوند عبور کنید تا به دامنه کوه می‌رسید.
صعود به قله دماوند از جبهه جنوبی
بسیاری از کوهنوردان این مسیر را برای صعود انتخاب می‌کنند، چون راحت‌ترین مسیر است. برای صعود به قله از جبهه جنوبی، بایستی مسیر جاده بین پلور و رینه را طی کنید. در حدفاصل این دو مسیر، یک منطقه جاده خاکی می‌بینید که از طریق آن می‌توانید به گوسفند سرا در ابتدای مسیر برسید. از گوسفند سرا تا رودخانه اول و سپس رودخانه دوم رفته و به سمت راست و بالا ادامه دهید. از سمت راست بارگاه سوم به ارتفاعات دماوند می‌رسید.
صعود به قله دماوند از جبهه غربی
این مسیر از جاده غربی و منطقه معروف پارکینگ غربی شروع می‌شود. پارکینگ غربی در 3300 متری قرار گرفته است. سپس با قرار گرفتن در مسیر پاکوب، به پناهگاه سیمرغ می‌رسید.
صعود به قله دماوند از جبهه شمالی
سخت‌ترین مسیری که برای صعود می‌توانید انتخاب کنید، مسیر روستایی است که از روستای ناندل آغاز می‌شود. ماشین را در روستا در منطقه سنگ بزرگ قرار داده و ازآنجا کوه‌پیمایی را آغاز می‌کنید. در این مسیر که پیش بروید به دو جان‌پناه می‌رسید. اولین جان‌پناه در ارتفاع ۳۹۰۰ متری قرار دارد و جان‌پناه دوم در ارتفاع ۴۷۰۰ متری قرار گرفته است.
صعود به قله دماوند از جبهه شمال شرقی
زیباترین مسیری که می‌توانید برای صعود به قله انتخاب کنید، مسیر شمال شرقی است. اینجا می‌توانید احساس زندگی و طلوع بودن را با تماشای منظره‌هایی از یخچالهای کوه دماوند تجربه کنید که همیشه برایتان یادآور زیباترین لحظات کوه‌پیمایی‌تان باشد. برای رسیدن به این مسیر می‌توانید از روستای گزنه راهتان را آغاز کنید تا به پناهگاه تخت فریدون در ارتفاع 4300 متری برسید. مسیر دیگری که می‌توانید انتخاب کنید، روستای حاجی‌آباد است که مسیر کوتاه‌تری دارد. البته مسیر کم ترددتری از سمت روستای ملار در ناحیه معدن می‌توانید انتخاب کنید تا ازآنجا به سردرود و سپس استله برسید. از استله نیز مسیر سرچشمه را پیش بگیرید.
پناهگاههای موجود در مسیر صعود به قله دماوند
در مسیر رسیدن به قله دماوند از مسیرهای جنوبی، غربی، شمال شرقی و شمالی، پناهگاههای دماوند را می‌بینید که میزبان کوهنوردان خوش‌نفس برای صعود به قله است. بهترین پناهگاه در یال جنوبی قرار گرفته است. اینجا دارای خوابگاه، سرویس بهداشتی و اتاق‌های خصوصی است که نسبت به پناهگاههای دیگر مجهزتر است. این پناهگاه در ارتفاع 4250 متری قرار گرفته است. پناهگاه سیمرغ نیز در جبهه غربی قرار گرفته است که در دوطبقه با ارتفاع 4225 متر قرار دارد. ظرفیت این پناهگاه محدود است و نهایتاً 20 تا 25 نفر را پذیرا است. پناهگاه شمال شرقی نیز در ارتفاع 4350 متری با یک و نیم‌طبقه میزبان 20 کوهنورد است. در جبهه شمالی، دو جان‌پناه می‌بینید که اولی در ارتفاع 3900 متری با ظرفیت 10 تا 12 نفر و دومی در ارتفاع 4650 متری با ظرفیت 6 تا 8 نفر قرار گرفته است.
نکاتی که در مسیر صعود به قله دماوند باید در نظر داشته باشید:
- در ابتدا برای صعود به دماوند، قبل از آن سعی کنید برنامه کوهنوردی و صعود به ارتفاعات مختلف را به‌طور منظم داشته باشید.
- برای فتح قله دماوند بایستی ابتدا چندین بار به قله‌های چهارهزار متری صعود کرده باشید.
- در گرم‌ترین روزهای سال، دمای قله دماوند همچنان زیر صفر است؛ بنابراین داشتن لباس مناسب را به خاطر داشته باشید؛ به‌طوری‌که حتی در مردادماه هم می‌توانید تجربه برف باریدن در ارتفاعات کوه را از نزدیک ببینید.
- حتماً برای صعود به قله با افراد باتجربه و کارآزموده، همراه شوید. این‌طوری هم صعود بهتری خواهید داشت و هم خاطره‌ای ماندگارتر را برای صعودتان خلق می‌کنید.
- در حین صعود بایستی به‌طور منظم آب بنوشید تا خونتان رقیق بماند.
برای صعود به قله دماوند، وسایل ضروری ازجمله کیسه‌خواب، کوله، لباس مناسب فصل، دستکش، کلاه، شلوار مناسب، جوراب پشمی، هدلامپ، عینک مناسب کوهنوردی، کلاه و کرم ضدآفتاب و ... را فراموش نکنید. درصورتی‌که ارتفاع زدگی دارید می‌توانید با نوشیدن آب از این مشکل جلوگیری کنید. فراموش نکنید در ارتفاعات گازهای گوگردی و بادهای شدیدی روی قله می‌وزد که حتماً باید اسکارف یا کلاه و عینک مخصوص داشته باشید.
برای صعود به قله بهتر است ابتدای روز را انتخاب کنید تا شب به کمپ‌ها و استراحتگاه‌ها برسید. درصورتی‌که حرفه‌ای باشید مدت‌زمان صعود برای شما 2 روز کامل است. درصورتی‌که مبتدی هستید بازه صعود را 4 الی 5 روزه در نظر بگیرید.
جمع‌بندی
با هم به قله زیبای دماوند صعود کردیم، از پناهگاه‌ها و مسیرهای مختلف رسیدن به قله باخبر شدیم. پوشش گیاهی متنوع و جانوری آن را شناختیم. از کنار جاذبه‌های دیدنی‌اش همچون آبشار یخ و چشمه‌های دیدنی و دشت شقایق‌ها گذشتیم و با خاطره‌ای پربار و دوربین پر عکس به مقصد رسیدیم. درصورتی‌که قصد صعود به قله دماوند را دارید حتماً با گروه‌های کوهنوردی حرفه‌ای همراه شوید تا در این مسیر به مشکل نخورید. امیدواریم از این مطلب لذت برده باشید. حالا نوبت شماست، برایمان از تجربه سفر به کوه دماوند یا کوهنوردی‌تان بگویید. آیا تابه‌حال موفق به صعود به قله دماوند یا بازدید از جاذبه‌های دیدنی در دامنه این کوه شدید؟ برایمان بنویسید.
