اطلاعات مفید برای زیارت حرم امام رضا
در حرم امام رضا دل آرام می‌گیرد و روح جلا پیدا می‌کند، سفر همیشه شیرین و روح‌نواز است. تجربه بازدید از دیدنی‌های شهرهای مختلف و حس کردن حال و هوای هر شهری از نزدیک، انسان را از نو متولد می‌کند ولی برای ما ایرانیان لذت سفر به مشهد چیز دیگری است. حرم امام رضا و حس و حال عجیبی که به انسان می‌دهد به‌راحتی قابل وصف نیست. باید در صحن‌ها و رواق‌های حرم راه رفت، عطر خوش محیط را استشمام و انرژی مثبتی را که در فضا موج می‌زند حس کرد و ذره ذره از آن لبریزشد. در ادامه این مطلب از آداب زیارت، دیدنی‌ها و عجایب حرم و...می‌گوییم. بنابراین اگر قصد سفر به مشهد را دارید تا انتهای این مطلب همراه ما باشید و از منظر دیگری به حرم امام رضا و حال و هوایش نزدیک شوید.
مساحت و معماری حرم امام رضا
مجموعه حرم امام رضا وسعت زیادی دارد. مساحت کل حرم در حدود 225223 مترمربع است. در حال حاضر این مجموعه، 9 صحن و 26 رواق دارد که بزرگ‌ترین صحن، جامع رضوی است با مساحتی در حدود 60188 مترمربع و بزرگ‌ترین رواق نیز رواق امام خمینی است با 6300مساحت مترمربع.
معماری مجموعه حرم امام رضا، نمونه‌ای عالی از سبک معماری اسلامی است. با اینکه بخش‌هایی از این مجموعه، قدمت بیشتری دارند و به سال‌های 610 هجری قمری مربوط می‌شوند ولی بیشتر ساخت‌وسازها در زمان صفویان به‌خصوص در دوره شاه طهماسب انجام شده‌است. اولین بنا را ابن‌بابویه از امیران سامانی بنا کرد. بعدها در حمله سبکتکین آن بنای اولیه ویران شد و سلطان محمود غزنوی دوباره آن را از نو ساخت. به مرور زمان بناهای جدیدی مثل مسجد گوهرشاد، مدرسه‌های پریزاد و دودر و... در دوره ایلخانان اضافه شدند. اولین ضریح، صحن عتیق، رواق‌های دارالفیض، گنبد حاتم خانی و... در زمان صفویان ساخته شدند. ساخت‌وسازها از زمان صفویان به بعد و تا به امروز به صورت گسترده ادامه دارند.
دیداری قلبی با امام مهربانی‌ها
رفتن به یک مجلس یا مهمانی معمولی هم آداب مخصوصی دارد چه برسد به زیارت امام رئوف. زمانی که قصد زیارت می‌کنیم، قدم اولی که باید برداریم شناخت امام است. تا وقتی کسی را که به پابوسش می‌رویم، نشناسیم چطور می‌توانیم شوق و اردات کافی پیدا کنیم؟ در قدم بعدی باید به‌دنبال جسم و روح پاکیزه باشیم. جسم پاکیزه با یک غسل و وضو اماده می‌شود ولی روح پاکیزه داشتن احتیاج به تغییر دارد.بهتر است قبل از رفتن به زیارت با خودمان خلوت کنیم. هیچ کسی بهتر از خودمان از کمی و کاستی‌هایمان خبر ندارد، اینکه چه کوتاهی‌هایی کردیم؟ چه حرف‌هایی زدیم و چه فکرهایی کردیم؟ سعی کنیم کوتاهی‌ها را تا حد امکان جبران کنیم و نهایتا توبه کنیم. با روح و جسم پاکیزه می‌توانیم وارد حرم شویم. به امام بزرگ سلام بدهیم، دو رکعت نماز به‌جا بیاوریم و با حضرت به صحبت و راز و نیاز بپردازیم. اکنون روح، جسم و فضا آماده هستند برای نزدیکی به شمس‌الشموس. می‌توانیم امام بزرگ را واسطه قرار بدهیم و خواسته‌های قلبی‌مان را ازخدا بخواهیم . در آخر پیمان ببندیم که کاستی‌هایی را که در زندگی داشته‌ایم جبران کنیم و برای همه دوستان و عزیزان خوشبختی و عاقبت به‌خیری طلب کنیم.
ذکر و دعاهایی که باید در حرم امام رضا بخوانیم
تلاوت قرآن و خواندن دعاهای مختلف در حرم امام رضا فضیلت زیادی دارد ولی بعضی دعاها بهتر است در حرم و برای نزدیکی بیشتر با صاحب آن خانه خوانده شوند مثل زیارت خاصه امام رضا، زیارت امین‌الله و زیارت جامعه. البته خواندن مناجات شعبانیه، دعای عرفه، مناجات خمس‌عشر، دعای ابوحمزه ثمالی و... هم بنا به حال‌وهوایی که دارید، خالی از لطف نیست. البته بهتر است به توصیه آیت‌الله بهجت در دعا و گریه مبالغه نکنید. خلوص نیت، حضور قلب و زمزمه با حضرت کافی است.
عجایب حرم امام رضا
عجایب و حقایق جالبی در مورد حرم امام رضا مشهد وجود دارند که در ادامه بعضی از آن‌ها را به‌طور مختصر توضیح داده‌ایم:
- اولین سنگ مزار امام رضا، یک سنگ با ابعاد 40*24 بوده که در قرن شش میلادی ساخته شده و با خط کوفی تاریخ ولادت و شهادت حضرت روی آن نقش بسته است. این سنگ امروزه در موزه آستان قدس نگهداری می‌شود.
- اولین ضریح حرم در زمان شاه طهماسب صفوی از جنس چوب ساخته می‌شود و بعدها به دلیل فرسودگی با ضریحی از جنس طلا و نقره جایگزین می‌شود. ضریح قدیمی نیز اکنون در خزانه آستان قدس نگهداری می‌شود.
- 28000 لامپ و 6000 لوستر در کل مجموعه حرم روشن هستند. ساعت‌های متعددی نیز در رواق‌ها و صحن‌های مختلف وجود دارند که بعضی از آن‌ها قدمت زیادی دارند.
- 25 میلیون زائر از سراسر دنیا هر سال به زیارت حرم امام رضا می‌آیند.
- در موزه‌های حرم مطهر 2500 سکه مربوط به زمان‌های مختلف از زمان سلوکیان تا به امروز نگهداری می‌شود. همچنین 800 هزار قطعه تمبر، 659 تخته فرش بسیار نفیس و قرآن‌هایی ارزشمند منسوب به دست‌خط حضرت علی، امام حسن، امام حسین و... نیز در موزه‌های حرم برای نمایش وجود دارند.
- انسان‌های مشهوری در حرم امام رضا دفن شده‌اند از جمله هارون‌الرشید، شیخ طبرسی، الله‌وردی خان، شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی)، حر عاملی، عباس میرزا نایب‌السلطنه، ادیب نیشابوری، علامه جعفری و...
نوای روح نواز نقاره‌های حرم امام رضا
اگر چند ساعتی را در حرم گذرانده باشید حتما نوای نقاره‌ها به گوش‌تان خورده است. در نزدیکی حرم هتل های مشهد با قیمت مناسب وجود دارند که به دلیل فاصله کمی که تا حرم دارند صدای نقاره ها به گوش مسافرانی که در ۀنجا اقامت دارند میرسد. در ایوان شرقی صحن انقلاب جایگاهی وجود دارد که هفت نفر از خادمان امام رضا هر روز کمی قبل از طلوع و غروب خورشید در آن نقاره می‌نوازند. نوازندگان با سه طبل و چهار شیپور، هر صبح و شام نوای روح‌بخشی را در حرم طنین‌انداز می‌کنند. در اعیاد مذهبی و همچنین زمانی که بیماری در حرم شفا پیدا می‌کند نیز نقاره‌ها نواخته می‌شوند. در ماه‌های محرم و صفر به علت عزاداری نقاره نمی‌زنند. در روایت‌ها آمده این رسم از زمان شاهان صفوی مرسوم شده است. صفویان ارادت ویژه‌ای نسبت به امام رضا داشتند و این رسم را برای جلوگیری از قضا شدن نماز و همین‌طور فراخواندن مردم به حرم، باب کردند.
این نقاره نوازی جنبه تشریفات و احترام نیز دارد. امام رضا به‌عبارتی شاه و سلطان خوانده می‌شدند و همیشه در دربار پادشاهان و بزرگان تشریفات خاصی برقرار بوده است. یکی از این تشریفات نواختن شیپور و نقاره بوده است.
جاهای دیدنی مشهد، جاذبه ها و تفریحات مشهد با عکس و آدرس
پس از زیارت، از سیاحت غافل نشوید
مجموعه حرم امام رضا و اطرافش دیدنی‌های زیادی دارد که در ادامه به معرفی برخی از تماشایی‌ترین‌هایشان می‌پردازیم. البته میتوانید لیست و اطلاعات کامل در مورد دیدنی های مشهد را اینجا ببینید.
- کتابخانه مرکزی آستان: مجموعه‌ای از غنی‌ترین و بهترین کتاب‌ها در آن‌جا نگهداری می‌شود. کتابخانه بخش‌های مختلفی مثل تالار نوجوانان و جوانان، تالار سمعی_بصری، کتابخانه تخصصی قرآن و حدیث و... هم دارد که در صورت تمایل میتوانید از آن‌ها دیدن کنید و از امکانات‌شان بهره ببرید.
- مدرسه‌های تاریخی حرم: مدرسه دودر در شرق صحن جمهوری و مدرسه پریزاد در رواق دارالسیاده، هم ارزش تاریخی و هم هنری دارند و دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست.
- موزه‌ها: حرم امام رضا موزه‌هایی دیدنی با اشیا خیره‌کننده دارد. موزه‌های حرم عبارتند از: قرآن و نفایس، هدایای مقام معظم رهبری، تاریخ حرم رضوی، تمبر، سکه، اسکناس، هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم و ساعت، ظروف و مردم شناسی.
- مسجد گوهر شاد: مسجدی بزرگ با معماری زیبا و کاشی‌کاری‌های جذاب و دیدنی که در ایوان‌هایش نمونه‌هایی از هنر زیبای مقرنس‌کاری و معرق‌کاری را هم می‌توان دید.
- آرامگاه نادرشاه افشار: آرامگاه نادر و موزه‌ای که در مجاورت آن قرار دارد به مجموعه حرم نزدیک است و پس از زیارت میتوانید برای بازدید از آن وقت بگذارید.
- بازار رضا: بازار دو طبقه امام رضا در نزدیکی حرم قرار دارد. این بازار بیش از 200 مغازه دارد که در آن‌ها پارچه، نقره‌جات، خوراکی‌های سوغات مشهد، عطر، جانماز و سجاده و... به مسافران عرضه می‌شود. اگر می‌خواهید حال‌وهوای یک بازار شلوغ و زنده را تجربه کنید و از میان اجناس متنوع چیزی برای خرید پیدا کنید حتما سری به بازار رضا بزنید.
چه زمانی برای سفر به مشهد بهتر است
فصل بهار بهترین زمان سفر به مشهد است. پس از تعطیلات نوروزی هم هوا معتدل و خوب است و هم به‌دلیل بازگشایی مدارس، شهر مشهد روزهای خلوتی را تجربه می‌کند. البته اوایل پاییز هم که هنوز هوا خیلی سرد نیست برای رفتن به زیارت امام رضا مناسب است. فصل تابستان و زمستان زیاد برای این سفر توصیه نمی‌شوند زیرا در تابستان هم هوا به‌شدت گرم است و هم به دلیل تعطیلی مدارس، اطراف حرم بسیار شلوغ است. سرمای مشهد استخوان‌سوز است ولی اگر با این سرما مشکلی ندارید میتوانید در زمستان به مشهد بروید چون هزینه‌ها نسبت به سایر فصل‌ها خیلی پایین‌تر است.
اگر دوست دارید در بعضی مناسبت های خاص برای زیارت حرم امام رضا در مشهد باشید میتوانید زمان ولادت و دهه کرامت یا شهادت امام رضا را انتخاب کنید. در ماه‌های رمضان، محرم و صفر هم مراسم باشکوهی در حرم برپا می‌شوند و محافل قرائت قرآن، عزاداری و... و حال‌هوای خاص حرم در این روزها می‌تواند انگیزه خوبی باشد برای این که راهی این سفر معنوی شوید.
کلام آخر
روایت است خداوند گناهان حال و گذشته کسی را که به زیارت امام رضا برود خواهد بخشید. زیارت این امام خوبی و مهربانی فضیلت زیادی دارد. از آن گذشته حس و حالی در حرم در جریان است که هر دل گرفته و متلاطمی را آرام می‌کند. اگر احساس می‌کنید باری بزرگ از روزمرگی و خستگی روی دوش‌تان است و دوست دارید چند روزی در فضایی آرام و روحانی نفس بکشید، بدون تردید به فکر سفر به مشهد و زیارت امام رضا باشید و روزها و ساعت‌های خوشی را هم به زیارت و هم به سیاحت بگذرانید.
