مشهدی که مردم آن را با حرم امام رضا (ع) می‌شناسند و گشت‌وگذارشان اغلب منتهی به معروفترین جاهای دیدنی مشهد یعنی مکان‌هایی مانند پارک کوه سنگی و سرزمین موج‌های آبی است، مکان‌های زیادی برای بازدید دارد. آرامگاه پیر پالان دوز یکی از جاذبه‌هایی است که شاید فقط اسم آن را شنیده باشید.
پیر پالان دوز کیست؟
سلسله ذهبیه از جمله سلسله‌های شیعه بوده که در قرن سوم هجری جان گرفت و یکی از عرفای آن، شیخ محمد عارف عباسی بود که بعدها لقب پیر پالان دوز گرفت. شیخ در روستای کارند مشهد به دنیا آمد و با وجودی که می‌توانست از موقعیت خاص خود استفاده کند، با این حال عمرش را صرف کار و زحمت کرد و زندگی‌اش را با پالان دوزی گذراند، به همین دلیل به پیر پالان دوز معروف شد. پالان دوزی تنها هنر عارف مشهدی نبود. در کنار هنر کیمیاگری، با خط زیبای خود هفت سوره از قرآن را به خط ثلث کتابت کرده بود. حکایت است آن زمان که دین و دینداران دروغی زیاد شده بود، شیخ از ارشاد و آموزش دست برمی‌داشت. تا اینکه امام قائم را به خواب دیده و پس از آن تا یک سال در بستر بیماری در رنج و عذاب بود تا امام رضا شفاعتش را کرد و او از بستر بیماری بلند شد و دوباره به وعظ و ارشاد پرداخت.
تاریخچه آرامگاه پیر پالان دوز
پس از چند سال که از وفات او گذشت، یارانش در کنار حرم امام رضا، مقبره‌ای برای او ساختند. این بنا که در زمان پدر شاه عباس صفوی بنا شد، از معماری و شیوه ساخت زمان صفویه بهره گرفته است. این مقبره در سال 1356 به ثبت آثار ملی درآمد. شاید بیشتر از قدمت این مقبره، همسایگی آن در جوار حرم امام رضا بوده است که آرامش را به ضلع شمال شرقی حرم، در این مقبره، جاری کرده است. در ابتدا این مکان، آرامگاهی ساده بود که هر از چندگاهی زائری به آن سر می‌زد، اما پس از آن تبدیل به مقبره‌ای شد که علاوه بر پیر پالان دوز، بزرگان دیگری نیز در آن به آغوش خاک رفتند.
معماری و ساختمان مقبره پیر پالان دوز
بنایی که در مقابل‌تان می‌بینید یک فضای مستطیلی چهارگوش است که شاید سری اول، با نگاهی به آسمان، دل‌تان از این چارچوب مستطیلی شکل قفسی بگیرد. اما تزئین دیوارها و نقش و نگارهای روی آن با تصویری از یک گنبد آبی رنگ که از دل چهارمین ضلع این مستطیل، برافراشته شده است، با آن ایوان آجری روبروی حوض کوچک مرمری، حال و هوایتان را عوض می‌کند.
در طبقه بالای این ایوان، یک فضای شاه نشین به چشم می‌خورد که از آن جا می‌توان دید خوبی داشت. در این قسمت از معماری خاص و نقاشی‌های زیبا نیز استفاده شده است. ظاهرا در ابتدا رنگ گنبد فیروزه‌ای و یک دست، ساده بوده اما پس از مرمت ترکیبی از رنگ نخودی و آبی فیروزه‌ای زیبایی چشم‌گیری به آن بخشیده است. تاریخ ساخت بنا را روی یک کتیبه سنگی در همین حوالی خواهید دید که از معماری زمان صفویه و تاریخ 985 هجری قمری حکایت می‌کند. روبرویتان یک ایوان گچی با پنج پله می‌بینید که هارمونی زیبایی با حوض مرمری وسط مقبره ایجاد کرده است. اینجا زاویه مناسبی برای عکاسی دارد. زمانی که داخل آرامگاه می‌شوید، در مجاورت در ورودی، آرامگاه شیخ پالان دوز را خواهید دید. فرش‌های یک دست و یک اندازه، نظم خاصی به فضا بخشیده است. بر روی سقف و بالای دیوارها، نقش و نگاری از نقاشی اسلیمی می‌بینید که با طراحی گنبدی شکل تو در توی سقف، آرامش این مکان را چندین برابر کرده است.
ذهبیه‌ها که بودند؟
بیایید کمی به عقب برگردیم. احتمالا نام صوفیان را شنیده باشید. این افراد، به درجه‌ای از عرفان رسیدند که توضیح آن، بحث مفصلی دارد. جالب است بدانید شیخ اشراق، شهاب الدین سهروردی و احمد غزالی نیز از بزرگان اهل تصوف بودند. ذهبیه را هم برخی یک سلسله جدا و برخی یک فرقه اهل تصوف می‌دانند.
جاذبه‌های نزدیک به آرامگاه پیر پالان دوز
یک یا دو ساعت بازدید از این آرامگاه وقت‌تان را خواهد گرفت. می‌توانید بعد بازدید از پیر پالان دوز و زیارت حرم امام رضا، سری به سرزمین موج‌های آبی بزنید و یا به مسجد گوهرشاد یا گنبد خجری بروید.
مسیرهای دسترسی به پیر پالان دوز مشهد
با وجود سادگی و قدمت این بنا، عکس‌های زیبایی می‌توانید به یادگار ببرید. دلنشینی و حال خوش این فضا، شما را برای چندمین بار به این مکان می‌کشاند. برای بازدید از پیر پالان دوز معروف، کافی است به خیابان نواب صفوی در نزدیکی حرم رفته و در ضلع شرقی حرم، به این مکان وارد شوید. در صورتی که به مشهد سفر کرده و قصد بازدید از این مکان تاریخی را دارید، می‌توانید در هتل قصر طلایی مشهد اقامت کنید. این هتل در فاصله 3/3 کیلومتری و در بازه زمانی 7 دقیقه‌ای از این آرامگاه قرار دارد.
